BỆNH TRẮNG CƠ,ĐỤC CƠ, CONG THÂN Ở TÔM- HCVMNA
I. Các trường hợp gây trắng hay đục cơ ở tôm chân trắng
Khác với tôm sú, tôm thẻ chân trắng thường xảy ra hiện tượng đục cơ. Sau đây là các trường hợp gây đục cơ và những giải pháp khắc phục khi nuôi tôm chân trắng.
1. Đục cơ kết hợp với cong thân
Trường hợp này thường xảy ra khi nhấc nhá (sàn, vó) lên khỏi mặt nước vào ban ngày, khi nhiệt độ rất nóng. Tôm nhảy lên và búng mạnh, rồi sau đó một số con bị cong thân. Đuôi uốn cong chạm đến phần giáp ngực, cùng lúc đó mô cơ chạy dọc theo phần giữa cơ thể sẽ trở nên trắng đục. Sau khi được thả trở lại ao, tất cả tôm cong thân đều sẽ chết vì không có khả năng tự duỗi thẳng. Tương tự, khi chài tôm kiểm tra lúc nắng nóng, tôm cũng trắng cơ và cong thân. Cách tốt nhất để hạn chế là không nhấc nhá lên khỏi mặt nước hoặc sử dụng chài để kiểm tra tôm khi thời tiết nắng nóng.
Hiện tượng này đôi khi cũng xảy ra khi tắt toàn bộ quạt nước lúc cho tôm ăn rồi bật quạt chạy trở lại. Việc các dàn quạt hoạt động trở lại có thể khiến tôm “giật mình” và nhiều con nhảy lên mặt nước tạo thành “làn sóng” chạy dọc theo ao. Hiện tượng này thường xảy ra vào lúc khuya, một vài con bị cong thân khi tiếp xúc với không khí và chuyển sang trắng cơ. Thường thì người nuôi không chú ý đến hiện tượng này và đến ngày hôm sau mới phát hiện có tôm chết ở trong ao. Vấn đề này thường xảy ra khi thời tiết có nhiệt độ cao và trong ao có nhiều loài tảo giáp phát triển. Mật độ tảo giáp cao làm cho nước có màu nâu đỏ và tôm yếu đi. Cách tốt nhất để tôm không nhảy lên mặt nước do bị sốc vì bật lại máy quạt nước là khi tôm đạt kích cỡ 10 gram/con hoặc lớn hơn thì người nuôi nên duy trì hoạt động của một vài dàn quạt, thậm chí trong lúc cho tôm ăn.
2. Đục cơ do trong quá trình vận chuyển hoặc sang ao
Khi kéo lưới để bắt tôm cho mục đích thu tỉa hay sang ao, một số tôm sẽ bị stress và một phần hay toàn bộ cơ thịt của nó sẽ bị trắng đục, hoặc thỉnh thoảng có sự pha lẫn giữa màu trắng và màu tối khác thường như màu cam hoặc màu đỏ hồng. Hầu hết tôm có màu khác thường này sẽ chết. Những con khác bị nhẹ nếu có hồi phục thì cũng mất vài ngày màu sắc cơ thể mới trở lại bình thường. Biện pháp tốt nhất là phải kiểm tra sức khoẻ tôm trước khi di chuyển sang ao mới. Nếu tôm khoẻ mạnh thì nó có thể chịu đựng được stress. Nếu người nuôi bắt đầu chuyển tôm và phát hiện thấy một vài con chuyển sang trắng đục thì nên hoãn lại. Nước dùng vận chuyển tôm phải có nhiệt độ 24 – 25oC và hàm lượng oxy phải cao.
3. Đục cơ do hàm lượng oxy thấp
Lượng oxy trong nước ao nuôi sẽ thấp nếu như không lắp đủ các dàn quạt nước tương ứng với số tôm trong ao. Theo kinh nghiệm, mỗi mã lực điện (HP) máy quạt nước thì sẽ cung cấp đủ oxy cho 400 – 500 kg tôm chân trắng. Người nuôi nên tính số lượng dàn quạt nước vừa đủ cung cấp oxy cho lượng tôm có trong ao. Ngoài ra, vị trí đặt dàn quạt nước cũng rất quan trọng, lắp đặt các dàn quạt nước đúng vị trí sẽ tạo được dòng chảy cuốn chất thải vào giữa ao, làm cho đáy ao luôn sạch, đồng thời làm cho oxy được khuyếch tán vào mọi nơi trong ao, đặc biệt là giữa ao, nơi diễn ra sự phân huỷ các chất hữu cơ được tích tụ từ xác tảo tàn và thức ăn dư thừa. Quá trình phân huỷ các chất hữu cơ tăng lên trong suốt vụ nuôi và đây là nguyên nhân làm lượng oxy trong nước giảm xuống thấp. Chất thải hữu cơ tích tụ trong ao sẽ được vi sinh phân huỷ và hoạt động sống của chúng cần lượng lớn oxy. Khi trời có nhiều mây mù hoặc mưa trong vài ngày liên tục, tảo sẽ không thể quang hợp tốt và sẽ không tạo ra nhiều oxy. Trong khi đó, mọi sinh vật sống trong ao bao gồm tôm, tảo và vi sinh vật đều sử dụng oxy. Oxy hoà tan trong nước không đều và rất thấp ở giữa ao, đặc biệt là những ao không có sự trao đổi nước thường xuyên và thả tôm mật độ cao. Khi có nhiều tôm, người nuôi phải cung cấp nhiều thức ăn và màu nước ao sẽ đậm vì tảo phát triển dày đặc.
Nếu oxy trong ao tôm từ 4 ppm trở lên, cơ thể tôm chân trắng có màu sáng bình thường. Nhưng trong những ao nuôi mật độ cao và oxy hòa tan thấp, thì tôm sẽ bị stress và cơ thể sẽ có xu hướng chuyển thành màu trắng hay mờ đục. Khi hàm lượng oxy xuống thấp 1,7 ppm thì tôm sẽ bơi lên mặt nước (tôm nổi đầu) và hầu hết sẽ chết khi lột xác. Hiện tượng này cũng đã được chứng minh ở phòng thí nghiệm Aquaculture Business Research Center của Đại học Kasetsart, Thái Lan. Tôm được nuôi trong bể kính có sục khí đầy đủ. Khi tắt máy sục khí, oxy trong nước giảm và kéo theo hoạt động của tôm giảm. Tôm không bơi lội nhiều và thường có khuynh hướng xuống gần đáy bể. Tôm sẽ không chết hoặc bơi lờ đờ lên mặt nước kể cả khi oxy trong nước thấp hơn 1 ppm. Tuy nhiên, khi hàm lượng oxy xuống thấp hơn thì hầu hết tôm có dấu hiệu mô cơ trở nên trắng đục. Một số con chỉ trắng tại phần gốc của các chân bơi.
4. Đục cơ do bệnh
Ngoài những trường hợp trên, tôm còn có thể đục cơ do bệnh lý. Ở vùng nuôi có độ mặn tương đối cao (25 – 35‰), tôm chuyển sang trắng đục ở một số bộ phận trên cơ thể, nhưng nguyên nhân không phải do stress mà thường do vi bào tử trùng (Microsporidian). Ngoài ra, tôm nhiễm virus (IMNV – Infectiuos Myonecrosis Virus) cũng có thể chuyển sang trắng đục. Các điểm hoại tử nhỏ bắt đầu ở phần đuôi rồi sau đó lan dần ra toàn thân. Tỷ lệ chết tích lũy khá cao, khoảng 40 – 70%. Cho đến nay vẫn chưa có biện pháp chữa trị mà chủ yếu vẫn áp dụng các biện pháp phòng bệnh tổng hợp như không dùng tôm bố mẹ nhiễm bệnh trong các trại giống, loại bỏ những tôm bệnh ra khỏi ao nuôi và làm tốt công tác cải tạo ao.
II. Phòng tránh bệnh cong thân và đục cơ trên tôm thẻ chân trắng
Trong nuôi thủy sản hiện nay, bệnh cong thân và đục cơ trên tôm nuôi (đặc biệt là tôm thẻ chân trắng) thường xảy ra, nhiều nhất ở những ao có độ mặn thấp và nuôi với mật độ dày.
Theo các nhà chuyên môn, nguyên nhân chính gây ra tình trạng này là do tôm nuôi bị sốc nhiệt và ao nuôi thiếu khoáng. Trong đó hiện tượng tôm bị sốc nhiệt khiến người nuôi rất khó phòng tránh khi thời tiết mưa nắng xen kẽ như hiện nay. Ông Mai Văn Chánh – một hộ nuôi tôm lâu năm ở xã Ngọc Đông, huyện Mỹ Xuyên, tỉnh Sóc Trăng cho biết: “Nông dân có nuôi tôm thì ai cũng biết về bệnh co cơ, cong thân trên tôm. Đối với vùng đất ở Mỹ Xuyên thì bệnh này rất phổ biến và phát triển mạnh nhất vào những tháng nắng nóng hay ở những ao nuôi nghèo dinh dưỡng, nước có độ trong nhiều. Bệnh này tấn công vào giai đoạn tôm ở từ 20 đến 30 ngày tuổi. Những ao nuôi bị bệnh này thì tôm sẽ bị phân đàn, tôm chậm lớn. Để hạn chế bệnh co cơ, cong thân thì phải thả nuôi thưa, tăng liều sử dụng lượng khoáng trong ao nuôi, nếu ao lắng có nuôi cá thì cung cấp nước cá vào ao tôm sẽ hạn chế được bệnh này trên tôm nuôi.”
Về phòng bệnh cong thân đục cơ do tôm bị thiếu khoáng các nhà khoa học khuyến cáo có thể định kỳ bổ sung khoáng tạt cho ao nuôi tùy theo tuổi tôm và mật độ nuôi dày hay thưa, liều lượng từ 1 – 2 kg/1000m3 vào ban đêm và định kỳ từ 3 – 7 ngày/lần, hoặc có thể dùng kết hợp với khoáng nước loại trộn cho ăn với liều lượng từ 1 – 2 ml/kg thức ăn, 2 cử/ngày. Nếu trị tôm bị đục cơ thì có thể tăng liều lên so với liều đánh định kỳ và liên tục trong 3 ngày cho đến khi tôm hết bị đục cơ. Ngoài ra nếu có điều kiện thì bà con cần thường xuyên kiểm tra thêm hàm lượng Ca, Mg và Kali trong nước sao cho nằm trong khoảng thích hợp. Ngoài ra, thường ít xảy ra hơn đó là tôm bị đục cơ do nhiễm virut và vi bào tử trùng, trong trường hợp này thì phòng ngừa là chủ yếu. Kỹ sư Võ Quốc Hào – Chi cục NTTS tỉnh Sóc Trăng khuyến cáo như sau: “Trường hợp tôm bị đục cơ là do vi rút, tôm có dấu hiệu bị đục cơ ở phần đuôi sau đó lan ra toàn thân, tỉ lệ chết có thể lên đến 40 – 60%. Ngoài ra 1 số nghiên cứu đã kết luận bệnh đục cơ có thể là do vi bào tử trùng gây nên. Đối với bệnh cong thân đục cơ do virut thì có thể phòng ngừa bằng các biện pháp phòng bệnh tổng hợp như cải tạo ao thật tốt, tôm giống phải qua xét nghiệm các mầm bệnh nguy hiểm, tránh dư thừa thức ăn, trong quá trình nuôi quản lý các yếu tố môi trường luôn nằm trong ngưỡng thích hợp và ổn định.”
Tính đến tuần cuối tháng 9/2015, Sóc Trăng thả nuôi được 45.870 ha tôm nước lợ, trong đó diện tích thả tôm thẻ nhiều hơn tôm sú (hơn 23.628 ha). Dự báo thời gian tới, thời tiết vẫn sẽ mưa nắng xen kẽ, đồng thời giá tôm nguyên liệu vẫn chưa có dấu hiệu tăng, vì vậy bà con nuôi tôm cần chú ý trong các khâu canh tác, giữ vững mực nước ao nuôi từ 1,2 – 1,5m, tăng cường bổ sung Khoáng, Vitamin vào ao tôm, để đảm bảo năng suất và lợi nhuận cho vụ nuôi này./.
>>Tham khảo: Một số sản phẩm xử lý nước và các men vi sinh giúp cho tôm phát triển
